33. Egyptisch museum en Toetanchamon / 32. Egyptisch museum (deel 1) / Egypte ( Caïro)

Vorig deel : Caïro en het Egyptisch Museum

Egyptisch museum en schatten van Toetanchamon

Toetanchamon, een farao van goud.

Het Egyptisch museum is een schatkamer met meer dan 120.000 voorwerpen, één voor één met een verhaal, een onvoorstelbare rijkdom aan kunstschatten uit vele eeuwen van menselijke beschaving langs de oevers van de Nijl.

En ik herhaal : ‘Net zoals men in het Rijksmuseum de Nachtwacht bezoekt, zo moet men hier de prachtige Toetanchamon-collectie gezien hebben.’ Hier staat alles in het teken van de meest populaire farao met als topstuk natuurlijk het wereldberoemde dodenmasker. Het is een hoogtepunt dat we absoluut niet mogen missen!

In vorig deel bezochten we de benedenverdieping, nu gaan we naar de eerste verdieping.

Wie was Toetanchamon?

Lange tijd werd gedacht dat Nefertiti zijn moeder was, maar men is er tegenwoordig van overtuigd dat Toetanchamon een zoon was van Achnaton bij één van zijn bijvrouwen (vermoedelijk Kiya). En toch … zijn afkomst blijft met mysteries omgeven : was hij de schoonzoon, de neef of de jongste broer van Achnaton? Of was hij misschien zijn zoon, een echte zoon of een kind van zijn bijvrouw of van een zijn halfzusters?

Hoe dan ook, hij groeide op aan het hof in Achtet Anon, hij trouwde met Anchesenamon en was de opvolger van Achnaton.

Aanvankelijk was zijn naam niet Toetanchamon maar Toetanchaton, naar de Egyptische god Aton, een god zonder gezicht die werd aanbeden nadat Achnaton een drastische wijziging in de godsdienst van het Egyptische rijk had doorgevoerd door het eerste monotheïsme ter wereld in te voeren.

Maar onder de regering van Toetanchamon keerde Egypte terug naar de traditionele religie van Egypte; de verering van alle oude goden, vooral die van de oppergod Amon, werd in ere hersteld. Vanaf dan nam Toetanchaton de naam Toetanchamon aan.

Toetanchamon, over wiens afkomst onzekerheid bestaat, besteeg in 1332 v.Ch. de troon op 9-jarige leeftijd. Een decennium later is hij onder mysterieuze omstandigheden overleden. Zijn korte regeringsperiode is nog steeds een raadsel. Het is ook niet duidelijk waarom hij zo jong gestorven is. Op basis van tweedimensionale röntgenopnamen suggereerde een Brits team in de jaren zestig een schedelbreuk, wat de hypothese zou staven dat Toetanchamon was vermoord door een klap op het achterhoofd. Latere onderzoeken spreken dit weer tegen. Het is wel duidelijk dat er in zijn tijd grote spanningen waren in Egypte, nadat het religieuze beleid van zijn voorganger Achnaton tot een grote chaos geleid had. Bovendien waren er oorlogen, onder andere met de Nubiërs en de Hittieten. Een paleisrevolutie viel ook niet uit te sluiten.

Na de ontdekking van het graf laaiden er hevige discussies op over deze mysterieuze heerser. Hoe is hij aan zijn einde gekomen? Werd hij vermoord en snel begraven? Deze geheimen heeft Toetanchamon meegenomen in zijn graf en zijn glimlach lijkt erop te wijzen dat hij daarmee tevreden is!

Deze foto is genomen van een kaart die ik kocht in het museum.

Toetanchamon was geen opvallende farao. Zijn beroemdheid is vooral te danken aan het zeldzame feit dat zijn graf, toen het gevonden werd, vrijwel ongeschonden bleek te zijn. Het, voor een farao kleine graf, bevatte meer dan 3500 kunstvoorwerpen.

We bezochten het graf van Toetanchamon toen we in de ‘Vallei van de Koningen’ wandelden. De meeste andere graven in de vallei der koningen zijn in de Oudheid leeggeroofd, maar iets weerhield de indringers ervan zijn rustplaats te plunderen. Dit komt een omdat tijdens de bouw van het graf voor Ramses VI uitgegraven zand op de ingang van het graf van Toetanchamon werd gegooid. Zo bleef deze toegang ongeschonden.

De vloek van de farao

Dit is een verschijnsel waarvoor tot op heden nog geen wetenschappelijke verklaring gevonden werd. Tijdens de ontdekking van het graf van Toetanchamon werd een magisch beeldje gevonden met de inscriptie : ‘Ik ben de beschermer van dit graf en ik sta klaar om de grafrovers met het vuur uit de woestijn te bestrijden en te straffen.’

Het was de Engelse archeoloog Howard Carter die het graf in 1922 in ongeschonden staat, ontdekte. Hij deed dit met de steun van Lord Carnarvon en zijn medewerkers. Enkele jaren na de ontdekking is Carnarvon door een geïnfecteerde muggenbeet overleden. Nadien vonden nog andere medewerkers de dood zoals bv. Archibald Douglas Reed. Hij was diegene die het linnen van de mummie afwikkelde om er röntgenfoto’s van te nemen. Tussen 1922 en 1929 stierven 13 mensen die te maken hadden met de opening van het graf.

Het is niet te begrijpen dat Toetanchamon - pas 19 jaar toen hij stierf - al zoveel prachtige voorwerpen had. Hij is de enige farao van Egypte die nu nog in zijn graf ligt. Naar de wens van Howard Carter werd de mummie na grondig onderzoek weer teruggelegd in de sarcofaag van zijn eigen graf. De schatten die in zijn graf gevonden werden zijn inmiddels wereldberoemd en pronken in het Egyptisch museum.

Toetanchamon en zijn vrouw

De tweede verdieping met 'de schatten van Toetanchamon.

Laat ons samen meer grafschatten van Toetanchamon bekijken in het museum. Vier grote katafalken, juwelen, de sarcofaag en het beroemde dodenmasker in massief goud blijft de verwondering trekken. Het masker blijkt ook nog een leuke achterkant te hebben, met een grappig staartje.

De gouden troon van de farao

Dit is een van de beroemdste van zijn tronen. Deze schitterende troon is van hout, belegd met bladgoud en ingelegd met glas, edelstenen en zilver. De farao en zijn hoffelijke echtgenote zijn afgebeeld, onder de stralen van de zonnegod Aton.

Rustbed / draagbaar van Toetanchamon

De bedden zijn verguld en gewijd aan de goden die in dierenriem-vorm in de bedstijlen staan. Sommige draagbaren worden geflankeerd door de goddelijke figuren van een leeuwin, een koe of een man met een nijlpaard op.

De strijdwagens van de farao

Ze deden dienst bij staatsplechtigheden en zijn versierd met vergulde reliëfs van Aziatische en Nubische slaven.

De sjabtibeeldjes.

Dit is één van de twee wachters van Toetanchamon (rechtse foto)

Er zijn verschillende 'sjabtibeeldjes'. Ze zijn gemaakt van diverse materialen: hout, faience en diverse steensoorten. De vroegste sjabti’s zijn vervaardigd uit een eenvoudige houten tak, waarvan een van de uiteinden in de vorm van een mensenhoofd was gesneden. De kleinste sjabti’s zijn enkele centimeters groot, de grootsten bijna een halve meter. De functie van het beeldje is tweedelig : het stelt de overledene voor, het werd meegenomen in het graf om de farao te helpen om elke mogelijke taak die de goden opdroegen te kunnen uitvoeren.

De houten kist met onderaan de vier godinnen.

Deze weelderige versierde koffer is omringd door vier beschermgodinnen met gestrekte armen : Isis, Neftys, Selket en Anukis. Deze koffer dient om de vazenkist met de vier albasten canopen te beschermen.

Koffer met 4 albasten canopen

In de met goud belegde vazenkist, ook met beschermende godinnen aan de zijkanten, waren de vier albasten canopevazen opgeborgen. Deze bevatten elk iets van de ingewanden; de maag, longen, lever en darmen van de jonge farao. Alleen de deksels van de vier canopevazen steken boven de kist omhoog. De deksels zijn versierd met de koppen van de vier zonen van Horus.

Het beeld van Anoebis (Anubis)

Anoebis is de waakzame jakhals met vergulde oren en zilveren klauwen die de doden moet beschermen. Het beeld werd meegedragen in de rouwstoet van de farao. Anubis is de god van mummificatie en bewaking.

De katafalken (houten schrijnen of kisten)

Er werden in het graf 4 grote katafalken, belegd met bladgoud en goed in elkaar passend, gevonden.

Enkele details van de schrijnen.

'de gedaanteverwisseling van goden'

De schatkamer

Het hoogtepunt van deze verdieping is de schatkamer van Toetanchamon. Hierin zien we de gouden doodskisten, het gouden dodenmasker en vele juwelen tentoongesteld. Maar alles overtreffend zijn de mummiekisten (sarcofagen) met de maskers.

De schatten van Toetanchamon worden in hun originele opstelling getoond, in volgorde van de Egyptische grafkamers.

Tijdens de herontdekking lag de mummie met het masker in de binnenste sarcofaag. Deze sarcofaag is vervaardigd van massief goud en weegt 114 kg.

Dan was er de gouden mensvormige kist, 22 karaats, 225 kg zwaar en versierd met email, edelstenen en lapis lazuli (prachtig blauw lazuursteen).

Deze sarcofaag lag zelf binnen een andere sarcofaag, waarin gouden sieraden, voedsel, parfum, albasten vazen en nog een strijdwagen met wielen en assen verstopt zaten.

En dat lag uiteindelijk in de kisten (katafalkan). De tweede katafalk waarin de mummiekist lag was gemaakt van cederhout en overtrokken met een goudlaag van 3 mm dikte. De derde katafalk was gelijksoortig. De grootste kist was versierd (zoals de foto's van de wanden hierboven werden getoond).

Het dodenmasker

Het bekende gouden dodenmasker van de farao weegt 11 kg en is gemaakt van massief goud met inlegwerk van lapis lazuli, turkoois en koraal.

Het werd als gezicht voor de mummie geplaatst en was zo gelijkend, dat zijn geest, Ba, de overleden farao zeker zou herkennen en hem zou helpen verrijzen. Zo mooi dat je er stil van wordt.

Het gouden masker – ieder kist was voorzien van een gouden masker – is gedecoreerd met de koppen van gier en slang en de Osiris-baard, met albast en zwart vulkanisch glas.

Enkele juwelen