Een vergeten schoen in Sicilië en oorlogsruïnes in Spanje

In het Siciliaanse Poggioreale zal je geen spelende kinderen tegen het lijf lopen. Er zullen ook geen bejaarden voor hun deurtje zitten en een babbeltje maken of kaartje leggen.

Dit stadje, gelegen in de vallei van Belice, werd in 1968 zwaar beschadigd door een aardbeving. Er werden vier plaatsen volledig verwoest en nog eens tien andere liepen veel schade op. Gibellina en Poggioreale werden het zwaarst getroffen. Wat in Gibellina nog overeind stond is toen uit veiligheidsoverwegingen, opgeblazen met dynamiet. Poggioreale bleef.

Poggioreale werd na de aardbeving aan zijn lot overgelaten en veranderde in een spookstadje. Het lijkt wel een horror- en westernplaatsje. Er zijn veel waardevolle zaken weggeroofd. In de zomer kleurt het omliggende landschap amber en is de impressie van een westerndecor compleet. Het is er niet echt veilig want bijna alle gebouwen staan op instorten en er liggen overal stenen.

Aan het eind van de hoofdstraat ligt nog een groot plein van waaruit de verwoesting helemaal indrukwekkend is.

Als je wandelt door het verlaten dorpje heb je het gevoel dat de vroegere bewoners nog over je schouder meekijken. Je zou denken dat ze pas vertrokken zijn, hals-over-kop .. hun spullen nog op straat.

Je kijkt rondom en ziet ingestorte huizen, vergane luikjes die klapperen in de wind, de wasplaats, postkantoor, de tochtige werkplaatsen van smid en slager. Een vergeten schoen op straat doet je even stilstaan. Dit is het echte plaatje van een spookstad. Dit alles getuigt van het drama dat hier plaats vond. Beelden van de Gazastad of Oost-Berlijn, nadat de mensen er wegvluchtten schieten door je gedachten. Er zijn geen toeristen, er is geen parkeerplaats, vijgenbomen en kappertjes tieren er welig.

En voor wie houdt van horror, ga dan ’s avonds een wandeling maken. Dan vliegen de talloze vleermuizen die in de verlaten gebouwen huizen gezamenlijk uit.

Het oude Poggioreale werd nooit herbouwd, er zijn geen ruines opgeruimd. Wat een verschil met Ninfa, het stadje dat op een prachtige manier hersteld werd op de plek waar het al stond.

Er werd een 'nieuwe' Poggioreale herbouwd op een veiliger plek en dat slechts op een paar km afstand. Dit plaatsje heeft niet dezelfde charme. In plaats van mooie stenen is het vooral opgetrokken uit beton.

Belchite, spookdorp in Spanje

Muren die afbrokkelen en geperforeerd zijn met kogelgaten, een kerk die geen dak meer heeft en de meeste gebouwen die op instorten staat... Neen, dit zijn geen beelden uit Syrië. Dit spookdorp Belchite (1562 inwoners) in de Spaanse provincie Zaragoza (Noordoost Spanje) bezit alleen nog de oorlogsruïnes.

De wonden van twee oorlogen snijden diep, maar een plan om de kapotgeschoten dorpskern van Belchite toch maar af te breken, haalde het niet.

In 1808 werd de slag om Belchite uitgevochten tussen de Fransen en Spanjaarden. Madrid kwam in opstand tegen de Franse groepen die door keizer Napoleon waren gestuurd om Spanje te bezetten. De opstand was de eerste stap naar de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Na hevige gevechten werden de Franse troepen uiteindelijk uit Spanje gedreven. Napoleon werd na verschillende nederlagen verbannen naar het eiland Elba.

Ook de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) was nefast voor het stadje Belchite. Op 17 juli 1936 begonnen opstandige militairen onder leiding van generaal Franco een offensief op het Iberisch Schiereiland. Het doel van de nationalisten was de omverwerping van de democratisch gekozen linkse, republikeinse regering. Wat een snelle machtsovername had moeten worden, mondde uit in een jarenlange bloedige strijd.

De republikeinen bereidden in 1937 een tegenoffensief voor om Zaragoza te heroveren op de nationalisten, die toen al de helft van de regio Aragón in handen hadden. Zij trokken naar de nabijgelegen stadjes, ook naar Belchite. Onder de snikhete zomerzon braken hevige gevechten uit waarbij de republikeinen samen met internationale brigades van huis tot huis de stad binnentrokken. Op 6 september kregen zij Belchite in handen maar in maart 1938 viel het dorp echter opnieuw, en kwam dus weer in handen van de nationalisten. Bij de Slag om Belchite vielen 6000 doden en gewonden.

De republikeinen dolven in 1939 het onderspit. Hierdoor kon Franco zijn dictatoriale regime vestigen (tot 1978). Zeker een half miljoen mensen vonden tijdens de burgeroorlog de dood. Door beide oorlogen is weinig overgebleven van het oorspronkelijke Belchite. Niemand heeft de moeite genomen om de kapotgeschoten dorpskern op te bouwen of af te breken.

Franco had aanvankelijk beloofd om bovenop de ruïnes van het oude Belchite een nieuw dorp te laten verrijzen. Maar het bleek goedkoper om de resten te laten staan en op een andere plaats opnieuw te beginnen. Bovendien was ‘een kapot Belchite’ voor het regime welkome anti-republikeinse propaganda, zo van ‘zie waartoe de Roden in staat zijn’.

De ontheemde bewoners moesten verhuizen naar het door dwangarbeiders opgetrokken nieuwe Belchite, pal naast de ruïnes.

De geschiedenis van het Spaanse dorp Belchite is zowat te vergelijken met dat van het eerder genoemde Oradour-sur-Glane. Hier waren het echter niet de Duitsers, maar de Spanjaarden zelf, die Belchite tijdens de Spaanse burgeroorlog in 1927 met de grond gelijk maakten.

Belchite is nu een herdenkingssite die je als toerist makkelijk kan bezoeken. Het oude Belchite ademt een sfeer alsof de oorlog er gisteren nog woedde en vormt een geliefd decor voor veel filmmakers. Zo liep ook Arnold Schwarzenegger hier nog rond.

Belchite werd in de omgeving herbouwd, maar de ruïnes, waarvan de kerk Iglesia de San Martín de Tours het meest in het oog springt, zijn als oorlogsmonument blijven staan.

Ondertussen doet het enigszins absurde gegeven doet zich nu voor dat het dorp geld moet zoeken om de ruïnes in de huidige staat te onderhouden in plaats van het oude dorp te restaureren.

Sinds enkele jaren is het alleen nog mogelijk om het oude Belchite te bezoeken, onder begeleiding van een gids. Dit werd gedaan om te voorkomen wat eerder gebeurde: graffiti “fascisten eruit”, een paar hakenkruizen en het zingen van de beruchte lied 'Cara al Sol' (waarin het franquisme wordt opgehemeld) dat door de desolate straatjes galmde.
Er zijn mensen die hier de spoken uit het verleden nog altijd horen. Zij menen dat de doodskreten van de gevallen strijders in de nachtelijke uren zijn op te vangen. Een echte spookstad dus?

Er zijn heel wat spookdorpen in Spanje. Iedereen heeft de recessie kunnen voelen maar in Spanje kwam die een aantal jaren geleden erg hard aan. De werkloosheid was met bijna 30% het hoogst van de gehele Europese Unie. Eén van de gevolgen van de recessie is dat gezinnen en zelfs hele dorpen van het platteland naar de stad trokken opzoek naar werk. De dorpen zijn in haast achter gelaten en zo zijn er in heel Spanje duizenden spookdorpen die er al jaren verwaarloosd bij liggen.

Foto’s genomen via google

Bron: een deel komt uit www.trouw.nl