Córdoba en de Mezquita-Catedral

In vorig deel zagen we dat Córdoba een stad met een rijke geschiedenis is. Hiervan getuigt de veel besproken Grote Moskee.

De Mezquita-Catedral is een uniek monument in de wereld. Mezquita betekent ‘moskee’ en Catedral is het Spaans voor kathedraal.

Een kathedraal? of een moskee? wat is het nu?

Wel het is een van de markantste gebouwen, de mooiste bezienswaardigheid van de stad én een uniek monument in de wereld.

In de wijk Medina Azahara staat een bijzonder mooie moskee met in het midden een kathedraal.

Op onderstaande foto staan we in de kathedraal en op de achtergrond zie je de rood-witte bogen van de moskee.

De Mezquita is zonder twijfel een van de meesterwerken van de islamitische kunst. De Grote Moskee van Córdoba belichaamde de macht van de Islam in Spanje. Abd al-Rahman I liet de oorspronkelijke moskee bouwen tussen 785 en 787. Zij werd afgewerkt in 990 en was – na Mekka - de grootste.

In deze Mezquita met prachtige zuilen, mooie plafonds en koepels met ramen konden 40.000 moslims tegelijk prevelen tot Allah.

Als wij de Mezquita binnenkomen is het alsof we terechtkomen in een oneindig woud van zuilen of bogen. Meer dan 800 zuilen van graniet, jaspis en marmer dragen het dak en geven een duizelingwekkende aanblik. Vele komen uit Romeinse en Visigotische gebouwen.

De hoefijzerbogen (van oorsprong een Visigotisch architectuurmerk) bestaan uit afwisselend rode (baksteen) en witte (natuursteen) boogstenen.

Dit twee-kleureneffect wordt benadrukt door de tinten van de zuilen, waarin grijs en roze overheersen. Door de hoge pilaren en de bogen op verschillende hoogten kunnen we ons met een beetje voorstellingsvermogen tussen de palmbomen wanen.

Het licht bij de ingang is diffuus (een beetje verspreid, zonder scherpe begrenzing). Dat geeft de sensatie nog een extra dimensie. Wat verderop in de moskee is er meer licht. Ik zou het eigenlijk zo willen verwoorden: ‘Weinig monumenten maken een betere eerste indruk dan de Mezquita de Córdoba.’

Geniet van die eerste keer. Misschien vind je het de tweede (of volgende) keer vervelend dat er zo weinig licht is … dat het bouwwerk te veel moskee is om kathedraal te zijn, en te veel kathedraal om voor moskee te kunnen doorgaan. Of misschien zeg je dat de Mezquita TE groot is om er een volledig beeld van te krijgen?

Eén ding is zeker voor ons: het is zo’n unieke schoonheid dat we dit wel meerdere keren willen bezoeken. En er is één voordeel: je hoeft geen kaartjes vooraf te bestellen, zoals dat bij het Alhambra in Granada wel het geval is.

We wandelen verder en vlak voor ons zien we, tussen de zuilen door, iets schitteren. Zou dit de mihrab zijn?

In 961 breidde Al-Hakam II het gebedshuis uit en liet de prachtige Mihrab (gebedsnis) en de maqsura (afgescheiden gedeelte voor de kalief) in de moskee bouwen.

In deze rijk versierde Mihrab lag een vergulde kopie van de Koran. Aan de uitgesleten tegels is te zien waar pelgrims er zevenmaal omheen kropen.

bovenstaande foto: mihrab zie je rechts, tussen de zuilen

De decoratieve rijkdom rond de mihrab is het hoogtepunt van de mezquita. Voor de fascinerende mozaïeken van de boog bij de ingang en voor de prachtige koepel, die eraan voorafgaat, werd beroep gedaan op Byzantijnse kunstenaars.

De schitterende mihrab, de nis in de muur van de moskee die normaal gesproken de gebedsrichting naar Mekka aangeeft, wijst hier NIET naar Mekka. In de plaats van 112 graden (richting Mekka) werden 150 graden gehanteerd. De reden hiervan is onbekend maar hierdoor is de moskee ook nog eens uniek. De lichtinval bij de mihrab, door de mozaieken op het dak is prachtig.

Het gebeurde vaker in de geschiedenis van Spanje dat een gebedshuis gebouwd werd op de plek waar voorheen een gebedshuis van een andere stroming stond. Zo is dat ook gegaan met de Mezquita. Ook deze heilige plek kende een wisselend religieus bestaan.

Oorspronkelijk prijkten er 1200 zuilen in de moskee van Córdoba. Na de Reconquista bleef de moskee ongeschonden, tot Karel V in 1523 toestemming gaf aan de bisschop van Córdoba om het geheel om te bouwen tot een kathedraal. Maar, gelukkig hebben de katholieke machtsliefhebbers niet alles vernietigd bij de bouw van de kathedraal: ze hebben gewoon in het hart van de moskee gebouwd. Er werden hiervoor 400 zuilen verwijderd. In 1523 werd, naar een ontwerp van architect Hermán Ruiz, het centrum van de moskee verwoest om plaats te maken voor de kathedraal. Vele zuilen werden vervangen door (christelijke) bogen om het hoofdaltaar in te bouwen. De feitelijke kerk is ingebouwd binnen de Moorse muren en tussen de Moorse zuilen.
Carlos V kreeg spijt en zou achteraf tegen de bisschop van Córdoba geklaagd hebben: “Waarom heb je iets vernietigd dat uniek was in de wereld om het te vervangen door iets wat je overal in de wereld had kunnen neerzetten?” Maar ondanks de schoonheid en de rijkdom van de kathedraal blijft het de moskee die de grootste indruk maakt.

De mezquita is hoogstwaarschijnlijk het enige monument waar je moorse én christelijke motieven naast elkaar kan vinden (daarvan getuigen onderstaande foto's)

Aangezien het bouwen van de kathedraal heel lang duurde, volgden er verschillende bouwstijlen. De kathedraal heeft eigenlijk een positieve uitwerking op de constructie: de Mezquita is hierdoor beter bestand tegen een aardbeving.

We komen in de kathedraal.

De kathedraal is niet zozeer een aparte ruimte, de ingang wordt aan het oog onttrokken door alle zuilen (te zien op bovenstaande foto)

De verschillende stijlen van de 16de en 17de eeuw zijn naast elkaar te zien: Spaans-Vlaamse bogen en gewelven, een renaissance koepel, barokke gewelven boven het koor en het hoogaltaar. Heel mooi zijn de twee kansels (preekstoelen) van mahonie, marmer en jaspis.

Het koor is spectaculair, met name het uit mahoniehout gesculpteerde barokke gestoelte. De koorbanken werden met ebbenhout uit de nieuwe wereld gemaakt, in opdracht van Pedro Duque Cornejo.

Let ook op de twee orgels uit de 17de en 18de eeuw.

Aan de zijkanten zijn de ongeveer 50 kapellen uitbundig katholiek ingericht.

De Capilla de villaviciosa was de eerste christelijke kapel die in 1371 in de moskee werd gebouwd en vertoont magnifieke bogen met meervoudige glopen

De Capilla Real

De Capilla del Sagrario

En ik sluit af met nog een mooi beeld van plafond in het islamitisch gedeelte

In volgend deel gaan we naar de buitenkant van de Mezquita en de ‘toenmalige’ minaret.