Een onbewoond 'slagschip'-eiland in Japan

Japan heeft honderden onbewoonde eilanden, maar geen enkel daarvan heeft een verhaal zo uniek als dat van Hashima. In Japan staat Hashima beter bekend als Gunkanjima (wat 'slagschipeiland' betekent). Als je vanuit de lucht kijkt, dan heeft het eiland wel degelijk de vorm van een slagschip. Doordat Hashima volledig uit beton bestaat en er tot voor kort geen planten groeiden, doet het langwerpige eiland denken aan een slagschip dat in zee ligt.

Het is één van de meer dan 500 onbewoonde eilanden in de Nagasaki prefectuur en ligt op ongeveer 15 km van Nagasaki zelf.

Hashima staat tegenwoordig bekend als spookeiland, maar ook de geschiedenis van het Japanse eiland is grimmig. Hashima was bewoond van 1887 tot 1974, door mijnwerkers, zakenmannen, bewakers en hun families. Nu woont er niemand meer.

De geschiedenis van Hashima begon bij de inwoners van het eiland Takashima, die al eeuwen aan koolontginning deden. Zij gebruikten die kolen als brandstof voor het huishouden. In de 18de eeuw werd begonnen met het verkopen van steenkool aan het buitenland. De Fukahori familie beheerde het domein, ze eigenden de rechten van de inwoners en dwongen ze tot arbeid. Op die manier profiteerden ze van de steenkool en kregen een belangrijke positie in de Japanse economie.

Later viel het eiland onder het beleid van de staat, maar die verkocht het in 1881 aan het bekende bedrijf Mitsubishi. Takashima zorgde voor een groot succes en hierdoor was er voldoende geld om meer sites te openen, zoals ook op het eiland Hashima.

Eind 19de eeuw werd op dit eiland een onderzeese kolenmijn ontdekt. In 1887 kreeg het onbewoonde eiland zijn eerste mijnschacht, wat Hashima officieel tot een mijngebied omvormde.

Mitsubishi liet in 1895 de mijnwerkers steenkool ophalen vanuit de zee door middel van een schacht van 199 meter lang. Drie jaar later werd er nog een schacht aangemaakt, wat de steenkoolproductiviteit van het eiland deed stijgen. De arbeiders kwamen er niet vrijwillig naartoe. De meeste werkers waren dwangarbeiders vanuit China en Korea, die de plek 'Hell Island' noemden. Ze werden gedwongen meer dan twaalf uur per dag zwaar werk te verrichten onder gevaarlijke omstandigheden én ze leefden geïsoleerd van de buitenwereld.

Rond 1916 was de bevolkingsaantal gegroeid tot ongeveer 3.000 mensen. Het bedrijf Mitsubishi zag mogelijkheden en het duurde niet lang voor de eerste appartementen werden gebouwd. Deze waren een betere optie door de smalheid van het eiland en ze zouden ook bescherming bieden tegen eventuele woeste golven en tyfoons. Voorheen leefden de mensen in barakken, die niet veel bescherming boden. Niettegenstaande een grote toename in de bevolkingsaantal, vielen er toch dagelijks veel doden. De voornaamste oorzaken waren ondervoeding, karōshi, ongelukken in de mijnen of ziektes die men daar opliep. Een ander geval was zelfmoord, door zich bijvoorbeeld wanhopig over de betonnen wand rondom het eiland te gooien.

De appartementen waren een aantal van Japans eerste gebouwen met meerdere verdiepingen. Elk appartement bestond uit een kamer van zes tatami (9,9m²) en had een raam, een deur en een klein vestibule. Doucheruimtes, toiletten en eetruimtes waren gemeenschappelijk. De bewoners werden ingedeeld op status en hoe lang ze werkzaam waren op het eiland. Hoe hoger de status van een arbeider, hoe hoger de verdieping van zijn woning. Deze regeling had te maken met tyfoons en instortingsgevaar – overlevingskansen waren het laagst op de onderste verdiepingen.

Door zijn ligging was Hashima (Gunkanjima) voor alles behalve steenkool afhankelijk van het vaste land, ze moesten allerlei producten importeren, waaronder eten (voornamelijk rijst), kledij en vers water.

Zeer bekend op Hashima zijn de 'Trappen naar de hel', de steile trappen die naar de tempel boven op het eiland leiden. Deze trappen zijn deel van de eerste gebouwen die in 1918 gebouwd zijn.

Een bekend element, is 'Blok 65', een appartement in een hoekige U-vorm. De constructie van Blok 65 eindigde in 1945, het bevat een totaal van 317 kamers en is negen verdiepingen hoog. In 1953 werd er nog een verdieping bijgebouwd, dit diende als een kleuterschool/ kinderdagverblijf.

Het laatste dat men heeft gebouwd, was in 1958, een school naast 'Blok 65'. Daarnaast waren er nog faciliteiten zoals een gymnasium, een ziekenhuis, een pachinko speelhal en een bordeel. De gebouwen stonden zo dicht bij elkaar, dat het zonlicht de meeste plaatsen niet bereikte.

In 1945, toen de Amerikanen de atoombom in Hiroshima lieten vallen, verbrijzelden de meeste glazen ramen in de Hashima. In 1959 was de populatie weer gestegen tot 5259 inwoners, met een bevolkingsdichtheid van ongeveer 83.500 mensen/km². Hashima was geëvolueerd tot een echte megalopolis, het had op dat moment de grootste bevolkingsdichtheid in de wereld.

Door de overschakeling van steenkool naar petroleumolie in de jaren 1960 begonnen stilaan mijngebieden over heel Japan hun activiteiten te stoppen. In de jaren ’70 werd de kolenmijn stilgelegd, en al snel daarna verlieten de bewoners het eiland. Tijdens de jaren dat het eiland actief produceerde heeft het een totaal van 16,5 miljoen ton steenkool geproduceerd.

Op 15 januari 1974 kondigde Mitsubishi, officieel de mijnsluiting van Hashima aan. De vele mijnwerkers en zakenmannen, die nu geen werk meer hadden, en hun families werden verplicht om het eiland te verlaten. Ze werden overgeplaatst naar het vaste land en mochten maar een beperkt aantal bezittingen meenemen. De school sloot officieel op 31 maart 1974. Op 20 april 1974 vertrok de laatste inwoner van Hashima eiland.

Hashima, die in de jaren ’70 de nog de dichtstbevolkte plek op aarde was (met meer dan 5000 inwoners per km²), staat bekend als spookeiland met een duister verleden. 'Deze plek is dood', dat staat er op één van de muren van de vele lege appartementencomplexen die Hashima rijk is. Een betere omschrijving van het eiland bestaat waarschijnlijk niet. Van bepaalde gebouwen en faciliteiten, zoals de mijn, is er nu niets meer over. De meeste gebouwen, nog steeds ingericht met de spullen die bewoners achterlieten, staan bijna op instorten. Dit komt door erosie en zout (dat door de wind vanuit zee meewaait). Onderzoek heeft bewezen dat de gebouwen het dichtst bij de zee, vijftien keer meer zout bevatten dan de andere bouwwerken.

Het compleet verlaten eiland staat sinds 2009 staat Hashima open voor toeristen. Je kunt het eiland ook herkennen als een van de locaties van de James Bond film Skyfall.

Er zijn bedrijven die zorgen voor reisboten richting Gunkanjima (Hashima). Een boottocht duurt ongeveer drie uur, kost ongeveer 4000 yen (29 euro) per persoon maar kan afgelast worden als er sprake is van onweer.

Er staan rondom Hashima trajecten waar bezoekers mogen komen. Die staan er voor de veiligheid, omdat de meeste gebouwen fragiel zijn geworden door jaren erosie. Er zijn een loopbrug en drie platforms gebouwd, vanwaar toeristen het vervallen eiland kunnen bekijken. Op de trajecten houden bewakers de wacht om eventuele overtredingen te voorkomen.

Toch zijn er altijd zogenaamde urban explorers die de regels overtreden en binnendringen tot bij de appartementen en faciliteiten van het eiland. Hashima staat onder de 'urban explorers' bekend als een uitdaging, doordat het zeer moeilijk te bereiken en te betreden is.

Maar dat Hashima nog bekender dan in zijn actieve jaren, komt niet enkel door het toerisme. De Japanse overheid maakt educatieve reclame betreffende Hashima (in kranten, documentaires op TV enz). Ze willen de Japanse bevolking duidelijk maken, dat als ze hun energie zo blijven uitputten, zij net zoals Hashima eiland in beroerde staat kunnen belanden.

Japan doet ook pogingen om Hashima op Unesco’s werelderfgoedlijst te krijgen, omdat het zou hebben bijgedragen aan de Japanse industriële revolutie, maar China en Zuid-Korea protesteren hiertegen. Zij zijn van mening dat plaatsen waar gedwongen arbeid heeft plaatsgevonden niet op de werelderfgoedlijst horen.

Het klimaat in Hashima is warm en gematigd. De gemiddelde temperatuur op het eiland is 15°-16°C. Er is hier niet echt een droge periode, de neerslag is hier gemiddeld 1900-2000 mm. Vooral 's winters zijn er veel regenbuien. In die periode waait het hard vanuit het noorden en noordwesten. In de zomer komt de wind vanuit het zuiden en zuidoosten.

Vroeger bestond het eiland alleen uit rotsen, waardoor er geen sprake was van vegetatie. Dit was nog steeds het geval nadat Hashima werd omgebouwd tot een 'bewoonbare' plaats. De inwoners brachten vaak vruchtbare aarde van het vasteland en gebruikten die voor tuinbouw, op de daken van de appartementen. Op deze manier konden ze over kamerplanten beschikken, zoals cactussen. Naargelang ze meer hadden om te planten, kregen huisvrouwen een interesse voor bloemschikken, ook bekend als ikebana.

Na het vertrek van de vele mijnwerkers, zakenmannen en hun gezinnen, begon op het eiland geleidelijk aan vegetatie te groeien. Gras, onkruid, klimoppen ... zijn de soorten vegetatie die nu op Hashima te vinden zijn.

Dit is het laatste deel uit de reeks spookdorpen

foto's genomen via google