Vigelandpark in Oslo

In vorig deel waren we in het centrum van Oslo.

Maar wie Oslo zegt, denkt aan het meest bezochte park : nl. het zo bekende Vigelandpark en -museum.

Wie is Gustav Vigeland?

Gustav Vigeland (geboren als Gustav Thomson) stamt af van een oude boerenfamilie in Sør Audnedalen in Vest Agder, maar zijn vader was timmerman geworden en had zijn eigen meubelwerkplaats in Mandal.
Hier werd Gustav Vigeland geboren en groeide vervolgens op in een streng religieuze omgeving. Hoewel hij op veel aspecten in zijn opvoeding zou reageren, kreeg hij niettemin een diep perspectief op het leven en de complexe natuur van de mens. “Ik ben nooit een materialist geweest”, heeft hij ooit gezegd. Als kind bewees hij al zijn aanleg voor houtbewerking en tekenen, en als 15-jarige ging hij in de leer als houtbewerker. Zijn eigen wens om beeldhouwer te worden scheen onhaalbaar. De omstandigheden voor beeldhouwkunst in Noorwegen voor 1900 waren slecht. Jonge kunstenaars moesten naar het buitenland voor een passende opleiding. Maar Gustav Vigeland las boeken over anatomie, verdiepte zich in literatuur, speciaal de klassieke Griekse literatuur en constant tekende hij ontwerpen voor beeldhouwwerken.

Zijn vader, een erg vrome, maar drankverslaafde man, sloeg zijn kinderen op Goede Vrijdag, omdat ze volgens hem op de lijdensweg van de Heer zelf ook moesten lijden. Vigeland liep van huis weg en probeerde zijn hele leven lang zijn jeugd van zich af te beitelen.

In 1889, nadat hij een periode onder bijzonder slechte omstandigheden in Kristiana (nu Oslo) had doorgebracht, bezocht hij beeldhouwer Brynjulf Bergslien. Vigeland toonde een aantal van zijn tekeningen. Daarna mocht hij werken in het atelier van Bergslien werken. Reeds in de herfst van datzelfde jaar maakte Vigeland zijn debuut bij de nationale kunsttentoonstelling. Vervolgens ging hij een jaar naar de tekenschool waar beeldhouwer Mathias Skeibrok las gaf. Ook hier mocht Vigeland in het atelier werken.

Gustav Vigeland werd gezien als een jong en veelbelovend kunstenaar. In 1891 maakte hij zijn eerste reis, naar Kopenhagen, waar hij het meeste van zijn tijd doorbracht in het atelier van professor Vithelm Bissens. Hier maakte hij zijn eerste monumentengroep 'Forbannet' (Verbannen) op ware grootte.

'Forbannet'

In 1893 vertrok hij naar Parijs, waar hij zijn eigen atelier huurde. Daarnaast bezocht hij in deze periode veel musea en tentoonstellingen. Geïnspireerd door de moderne beeldhouwwerken van Auguste Rodin, maakte Vigeland zijn eerste liefdesgroepen en zijn eerste meesterwerk, het grote reliëf 'Helvede' (de hel). Het dateert uit 1894-1896 en lijkt ook beïnvloed te zijn door Rodin. De nieuw-romantische periode en het symbolisme (rond 1890) waren stromingen die hem zijn leven lang beïnvloed hebben.

'Helvede'

Hij studeerde in Frankrijk ook gotische kunst en vertaalde zijn rijke fantasie in vele honderden tekeningen gericht op toekomstige beelden. In 1894 hield hij zijn eerste afzonderlijke tentoonstelling. De kritieken waren over het algemeen goedkeurend.

In 1895 trok Vigeland naar Berlijn, waar hij bijna vier maanden bleef en Duitse, Poolse en Scandinavische kunstenaars ontmoette. Hij reisde ook naar Italië waar hij, in Florence, de beelden uit de Oudheid en de Renaissance bestudeerde. Hij begon vooral te reageren op de vormloosheid die zich manifesteerde in de kunst van die tijd. Vigeland liet zijn interesse blijken voor meer realistische, monumentale beelden. Toen hij niet meer kon leven van zijn vrij ontworpen kunst, ging hij op zoek en kreeg opdrachten voor restauratie aan de domkerk van Trondheim. Van 1898 tot 1902 maakte hij o.a. beelden voor de koorboog en aan aantal waterspuiters voor de torens. Geïnspireerd door middeleeuwse vertoningen gebruikt hij voor de eerste keer een motief met draken en uilen in gevecht met de mens - een thema dat hij later nog vaker zou gebruiken en als persoonlijk symbool kan gezien worden. Om gotische kunst te studeren, was hij van 1900 tot 1901 in Frankrijk en Engeland. Steeds op reis, vertaalde hij zijn rijke fantasie in vele honderden tekeningen gericht op toekomstige beelden. Deze tekeningen bewijzen ook zijn grote aanleg voor het tekenen.

Ten slotte moest hij vaststellen dat hij de sporen uit zijn verleden niet kon uitwissen en dat begrippen als liefde en tederheid hem zijn leven lang vreemd waren gebleven.
Hij trad in het huwelijk met zijn tweede vrouw en samen brachten ze elke zomer door in zijn geboortedistrict, in Sør Audnedalen, waar hij ook een huis bouwde, gelegen aan de kust.

Vigeland kwam naar Oslo en stortte zich op zijn levenswerk. Hij isoleerde zich meer van de buitenwereld om zich aan zijn werk te kunnen wijden. Maar hij volgde het dagelijkse leven van die tijd op de voet met het lezen van kranten en kunst-tijdschriften. Zijn grote bibliotheek (nu in het Vigeland museum) gaf blijk van zijn belezenheid en brede interesse.

In 1914 ontwierp hij een eerste plan voor een monumentaal werk in een park, een beeldenpark met meerdere beeldengroepen rond een fontein. Hij ging zijn werkwijze afstemmen op het ontwerpen voor de openbare ruimte. Zijn plan werd werkelijkheid met het Vigelandsanlegget.

Toen zijn atelier in het centrum van Oslo moest gesloopt worden, ging de stad Oslo akkoord met zijn aanbieding om al zijn originele ontwerpen van beelden en andere kunstwerken over te nemen. Als tegenprestatie zou de stad Oslo een atelier en toekomstig museum voor hem bouwen.

Van 1924 tot aan zijn dood in 1943 woonde en werkte Vigeland aan dit paleis-lijkende gebouw op Frogner, het huidige Vigeland museum, waar men het allermeeste van zijn grote aantal werken kan aanschouwen. Hier is hij ook begraven; zijn urne staat op een kamer in de toren van het gebouw. De stad Oslo gaf Vigeland ook de mogelijkheid zijn eigen monumentenpark te realiseren.

Tot hier een 'kort' stukje geschiedenis van een 'groot' kunstenaar. Het is nu tijd om het park binnen te gaan...

Eens we door de hoofdingang naar binnen zijn, leiden 5 grote en 2 kleinere poorten van smeedijzer ons door het park.

Foto rechts is een voorbeeld van een poort, met gestyleerde mannenfiguren.

Het Vigelandpark is 32.000 m² groot en is de hele dag (24 uur) geopend voor het publiek. Behalve dat het Vigelandpark de meest bezochte toeristenattractie is van Oslo, word het gecombineerde volks- en sculptuurpark veel bezocht door de bewoners van de stad zelf.

Al de 193 monumenten met tezamen 650 sculpturen van personen zijn door Vigeland ontworpen. Hij is ook verantwoordelijk op de wijze waarop het park werd aangelegd en de architectonische omgeving rondom de monumenten. Het gebied met zijn grote grasvelden, doorkliefd met lange lanen en een dominerende hoofdas, is aangelegd naar eigen tekeningen en modellen van de kunstenaar, duidelijk beïnvloed door de neo-klassieke idealen uit die tijd.

Het gehele park is niet alleen een monument van de inzet van Vigeland, maar ook een getuigenis van de enorme vrijgevigheid en welwillendheid van de inwoners van de stad over een lange periode. het monumentenpark heeft uiteraard zijn tegenstanders gekend, zowel bij de voorbereiding als later, maar de negatieve kritieken zijn met de jaren in sterkte en omvang afgenomen.

Het Vigelandpark is ook niet het resultaat van een oorspronkelijk totaalplan en visie. Beetje bij beetje heeft het park in de loop van 40 jaar van het leven van de kunstenaar, zijn vorm gekregen. Het begon allemaal met een fontein met beelden.

Het park is een monumentale verzameling figuren uit brons en steen en wordt onderverdeeld in:
1. De bruggroep : een brug met 58 bronzen beelden, waaronder het beroemde beeld van een kleine, schreeuwende jongen, 'Sinnataggen'.
2. De fonteingroep – een fontein met veel beelden
3. De levenszuil - een 17 meter hoge zuil, met 121 stenen figuren uit graniet
4. Het levenswiel - een beeldengroep die de cirkel van het leven voorstelt

De bruggroep

We lopen over een brug die aan beide zijden geflankeerd is door beelden. Op de granieten balustraden staan 58 figuren en beeldengroepen in brons (1926-1933). Die vertegenwoordigen mensen van verschillende leeftijden.

De meest op de voorgrond tredende motieven zijn: 'vrouw en kind', 'man en kind', 'man en vrouw'.

Hier vindt men erotisch spel en gevecht, maar ook de rustige periodes in een liefdesleven.

De relatie tussen ouders en kinderen is in verschillende variaties vertegenwoordigd. Terwijl het moeder-en-kind motief al langere tijd een populair thema in de kunst was, is de uitbeelding van de vader-kind relatie een meer origineel idee.

De meeste beelden zijn realistisch en eenvoudig te begrijpen, maar ook hier, in vergelijking tot andere plaatsen in het park vindt men impulsen van symbolische motieven.

Na rustige figuren volgen dynamische, sterk bewegende figuren, volgens een vastgelegd patroon. Veel beelden kenmerken zich door een weelderige levenslust en vitaliteit, iets wat tot dan toe onbekend was in de kunst van Vigeland.

Ergens halverwege de brug staat wat misschien wel het meest bekende beeld van Vigeland is geworden  nl. 'Sinnataggen’. Dit kleine, schreeuwende Jongetje’, wordt ook wel 'boze jongetje' of 'driftig,stampende jongetje' genoemd. Het is een iconisch beeld te vergelijken Manneke Pis in Brussel of de Zeemeermin in Kopenhagen. Dit blijkt het meest gefotografeerde beeld te zijn van Vigeland (foto rechts)

Alle figuren staan naar de brug toegekeerd of ontplooien zich evenwijdig met de richting van de brug. Vigeland heeft het geheel niet uit het oog verloren zowel wat betreft de opstelling als de uitwerking van de individuele beelden. De vorm is vol en rond, en met zijn vaste eenvoudige contouren tekenen de donkere figuren zich goed af tegen de lichte achtergrond.

De kinderplaats

Achter de brug ligt een klein rond plein met bronzen beelden van kinderen. Deze beelden laten ook veel indruk op mij. In het midden staat daar, helemaal onbeschermd, het beeld van een volgroeid embryo op ware grootte en in de natuurlijke houding met het hoofd naar beneden. (1923). Zonder de veilige baarmoeder wordt hier de kwetsbaarheid van het leven getoond.

Rondom het plein staan beelden van acht kleine kinderen in de vroegste stadiums van het leven (1940).

De foto's zijn wat donker en grijs We hebben écht geen geluk, de dag van ons bezoek laat de zon het afweten.