Jerash, het Pompeï van het Midden-Oosten

We rijden verder naar Jerash, ook wel het Pompeï van het Midden-Oosten genoemd en een van de best bewaarde Romeinse steden.

Ooit was Jerash een van de prachtigste steden van de Romeinse oostelijke provincies. Nu is het de best bewaarde ruïnestad in het Nabije Oosten.

De Grieken onder Alexander de Grote stichtten de stad, de Nabateëers breidden ze ter bescherming van hun karavaanroute naar Damascus verder uit. Onder de Romeinen ontwikkelde ze zich tot cultureel centrum en de bisschoppen van het christelijke Byzantijnse Rijk overtroffen zichzelf bij de bouw van een aantal schitterende kerken. Toen de moslimtroepen de stad binnenvielen, staakte de bouwactiviteit. De aardbeving van 747 vernielde Gerasa en joeg de bevolking op de vlucht. Meer dan 1000 jaar lang geraakten de ruïnes in de vergetelheid, tot ze in 1806 door de Duitse archeoloog Ulrich Jasper Seetzen opnieuw werden ontdekt. Vanaf 1812 zorgde J.L. Burckhardt, de ontdekker van Petra, ervoor dat de stad via schetsen en beschrijvingen weer in de belangstelling van de Europese beschaving kwam te staan. Ook Gerasa maakte deel uit van de Dekapolis. Niet militaire macht of territoriale bezittingen, maar de gewaarborgde doorvoer van erg gegeerde zeldzame goederen langs de handelsroutes in het Nabije Oosten zorgde ervoor dat de rijkdom van de Dekapolis gestaag groeide. Maar Rome centraliseerde de oostelijke provincies onder het bewind van de keizers Titus, Trajanus en Hadrianus, bouwde zelfs nieuwe wegen en hief uiteindelijk de zelfstandigheid van de Dekapolis op.

(tot hier een stukje geschiedenis - bron: reisgids Delta)

Tegenwoordig laten duizenden bezoekers zich iedere dag weer meevoeren naar de bewogen geschiedenis van het oude Gerasa.

De stad wordt nu ook nog in tweeën gespleten door de vallei van de Wadi Jerash. Tijdens de bloeiperiode werd Gerasa ommuurd door een stadswal. Twee bruggen over de Chrysorkoas verbonden het oostelijke deel met het westelijke. Voor de bezoeker is tegenwoordig enkel nog het westelijke stadsdeel van toeristisch belang; het oostelijke gedeelte van het antieke Gerasa ligt immers onder de gebouwen van de Arabische stad Jerash.

We wandelen binnen via de Zuidpoort.

Het eerste wat onze aandacht trekt is de tempel van Zeus. (deze twee foto's komen via google)

Deze tempel werd over een ouder heiligdom gebouwd. De hellenistische elementen van dit heiligdom zijn terug te vinden in het Romeinse bouwwerk - vandaar de Griekse naam. Het 80 m grote platform voor de tempel is voorzien van gewelven. De tempel zelf stond te midden van 40 Korinthische zuilen waarvan er 3 waren overgebleven. Ondertussen zijn er al andere gerestaureerd.

Het Forum

Het forum van Gerasa (Jerash) behoort ook tot een indrukwekkende plaats van het Romeinse Rijk.

De meer dan 80 m brede ovale vorm was omzoomd door zuilengalerijen, waarvan de gedeeltelijk gereconstrueerde zuilen nu nog kunnen worden bewonderd. Als fundament voor het straalvormig geplaveide plein ontwierpen de architecten een tot 7 meter hoge onderbouw die de oneffenheden van de ondergrond moest opvangen. Tot op heden is nog niet opgehelderd of het forum, dat tussen 50 en 80 na Chr. vorm kreeg, dienst deed als centrale handelsplaats van de stad of (volgens de laatste theorieën) als offerplaats voor de tempel van Zeus.

Vanaf het ovale forum kunnen we langs de 600 m lange Cardo Maximus (zuilenstraat) wandelen. Die loopt door tot aan de Noordpoort.

Deze lijnrechte, 700 m lange centrale straat loopt, lichtjes omhoog, naar het stadscentrum toe. Links en rechts van de geplaveide straat, waaronder nog de oude afwateringskanalen lopen, staan in totaal 260 Korintische zuilen. Velen zijn volledig intact gebleven, terwijl andere dan weer tot op de sokkel zijn afgebroken. Op verschillende plaatsen kun je nog de groeven zien die door de wielen van de paardenkarren in de grond werden achtergelaten. In het oude Gerasa waren aan weerszijden van de Cardo handelszaken en winkels gevestigd. Het waren prachtige gebouwen die de stad met hun exotische goederenaanbod beroemd maken.

Aan de linkerzijde ligt de Agora.

Onmiddellijk naast de Cardo Maximus lag de Agora, een overdekte markt-en verzamelplaats. Het front bestaat uit indrukwekkende zuilen waarachter een 50 m brede vierkante binnenplaats ligt.

Er is ook een terrein met heel wat ruïnes van christelijke kerken. Tot op heden werden er al 15 ontdekt. De drie kerken gewijd aan Sint-Joris, Sint-Johannes en aan de heiligen Cosmas en Damianus vormen door hun gemeenschappelijke zijmuren een eenheid.

Deze kerken werden tussen 529 en 533 onder de Byzantijnse bisschop Paulus tegelijkertijd gebouwd. in 375 werd over een Dyonisostempel een kathedraal in de stijl van een basiliek met drie beuken gebouwd.

Aan de noordoostelijke hoek van de kathedraal staat de mooiste fontein van de stad, het Nymfaeum. De gevel die uit twee verdiepingen bestaat reikt met zijn 22 meter ook nu nog hoger dan de meeste gebouwen in de omgeving. De kapitelen van de zuilen en de fijne decoraties langs de muurnissen laten vermoeden welke pracht het stadsbeeld tijdens de 2de eeuw na Chr. bepaalde.

Achter de kathedraal ligt de Tempel van Artemis.

We bereiken de 160 m lange en 120 m brede tempel van de godin Artemis via een brede trap. De tempel werd omzoomd door 13 m hoge Corinthische zuilen, waarvan er zich nog steeds een tiental zijn. De tempel van Artemis werd omstreeks 150 na Chr. gebouwd en vormde in 1121 het strijdtoneel van de moslims tegen de kruisvaarders met als inzet de macht over de stad.

We wandelen verder tot aan het amfitheater. Er is in Jerash een zuidelijk theater en een noordelijk theater.

foto 1 en 2 links = zuidelijk theater                       foto rechts -= noordelijk theater

Het noordelijk theater met zijn 14 rijen bieden plaats voor zowat 2000 toeschouwers. Vanaf de 6de eeuw geraakte het theater in verval. Pas in 1982 werd met grootscheepse opgravingen begonnen die in 1989 leidden tot een nieuwe interpretatie van de oorspronkelijke functie van het theater.

Het zuidelijk theater van Jerash biedt plaats aan 4000 toeschouwers. Ieder jaar tijdens de maand juli loopt het antieke amfitheater weer vol. Neen, het is niet voor de gladiatorengevechten die hier 2000 jaar geleden plaatsvonden, maar voor opvoeringen in het kader van het Jerash Festival, de belangrijkste culturele happening van Jordanië. ook na 2000 jaar geraakt het publiek nog in de ban van de akoestiek van dit openluchttheater.

We komen nog langs de Hippodroom.

Hoe de Romeinse paardenrenbanen er hebben uitgezien en hoe spannend de wedstrijden waren die hier werden gestreden, hebben velen waarschijnlijk in het Hollywood-epos Ben Hur gezien. Hieraan denken we bij het zien van de hippodroom. Er is van de antieke renbaan, die tijdens de 1ste eeuw na Chr. plaats bood aan 15.000 mensen, maar weinig overgebleven.

We stappen door de Hadrianuspoort.

De poort waarvan beweerd wordt dat hij opgetrokken is ter gelegenheid van het bezoek van keizer Hadrianus aan de stad in 129-130 na Chr. is 25 meter hoog en bijzonder goed bewaard gebleven. Al was de boog toen nog twee keer zo groot als hij nu is met 13 meter.

En we beëindigen ons bezoek aan het Visitor’s Centre.