Borobudur, wonder van de Boeddhistische kunst

De naam Borobudur is vermoedelijk afkomstig uit het Sanskriet "Vihara Buddha Ur", wat betekent 'Boeddhistische tempel op de berg'.

We bezoeken vandaag Borobudur, het grootste Boeddhistische heiligdom ter wereld. Het is gebouwd in perfecte symmetrie en gelegen in een prachtige, tropische natuur met zicht op verschillende vulkanen. Deze oudheidkundige tempel is een Boeddhistische nalatenschap, gebouwd voor meditatie.

De Borobudur is opgebouwd als een grote stoepa met negen etages. Deze negen etages met afbeeldingen geven de weg weer die een boeddhist moet afleggen om in het hiernamaals (Nirwana) te komen.

Jaarlijks maken duizenden toeristen de tocht naar de, ongetwijfeld, beroemdste trekpleister van Indonesië. De Borobudur tempel werd gebouwd op een heuvel in de vorm van een trapvormige piramide, waar de tempel is opgebouwd van een samenstelling van andhesiet stenen met een totaal van ongeveer twee miljoen steenblokken.

We zien de tempel al in de verte opdoemen. Vanaf de hoofdingang wandelen we, ongeveer 10 minuten, langs het pad richting tempel zelf.

Als we voor het monument staan, zijn we erg onder de indruk van de omvang en gedetailleerdheid waarmee de tempel is gebouwd. De tempel is aan de basis 123 bij 23 meter en telt 9 etages. Op de bovenste etage staan 72 kleine stoepa’s rondom één grote stoepa.

Eenmaal bij de tempel zien we de informatieborden (voor zij die geen gids hebben) waar je veel kunt lezen over de geschiedenis van de tempel.

De Borobudur en de nabijgelegen tempels Pawon en Mendut, werden gebouwd in de 8ste en 9de eeuw tijdens het bewind van de Sailendra-dynastie.

Na de ondergang van deze dynastie raakte de Borobudur in verval door aardbevingen, erupties, zon en regen, en alles overwoekerende vegetatie. Het monument werd pas in 1814 herontdekt. Vanaf dat moment kwam het herstel met horten en stoten op gang. De eerste grote restauratie vond plaats tussen 1907 en 1911, onder leiding van Van Erp. Zijn inspanningen om de verzakkingen te herstellen en een drainagesysteem aan te leggen, bleken echter niet afdoende. In de daaropvolgende jaren raakten vele reliëfs in ernstige mate aangetast. Het duurde lang voordat de regering alarm sloeg. In 1968 kon de Unesco eindelijk aan een intensieve opknapbeurt beginnen.

Archeologen uit Frankrijk en Nederland hebben vervolgens 13 jaar lang een ingenieus drainagesysteem aangelegd en een miljoen bouwstenen schoongemaakt. In 1983, twee jaar na de voltooiing, was de Borobudur het doelwit van een islamitische beeldenstorm. Negen stupa’s werden door bommen verwoest.

De Borobudur stelt symbolisch de heilige berg Meru voor en bestaat uit tien terrassen, die tegen een heuvel aangebouwd zijn. In vervlogen tijden beklommen de monniken de stoepa om de zoektocht van Boeddha naar de Waarheid gestalte te geven en uiteindelijk het Nirwana, de Verlichting te bereiken.

We gaan langzaam de tempel op. Er zijn diverse platformen met prachtige beelden en afbeeldingen in de wanden, allemaal met speciale betekenissen.

Het gebouw heeft negen etages. De onderste zes zijn vierkant, de bovenste drie rond. De etages vertegenwoordigen de Mahayana-boeddhistische kosmos.

De Kamadhatu is de begeerte-wereld. Dit onderste spirituele niveau symboliseert de sfeer van de aardse passies. De reliëfs beelden de menselijke zwakheden uit, zoals de liefde en haat, en het leven in hemel en hel. Vreemd genoeg zijn sommige reliëfs door een muur aan het oog onttrokken. Het is niet duidelijk of deze ter versterking is geplaatst omdat het monument tijdens de bouw al verzakkingen begon te vertonen, of dat het opzettelijk is gebeurd, teneinde de mediterende monniken niet aan aardse verleidingen bloot te stellen.

De vier volgende galerijen stellen de Sfeer van Vorm, de Rupadhatu, voor. Het is de overgangswereld, wanneer de mens zijn lichaam en de wereldse zaken verlaat. De Rupadhatu stelt het levensruim van een mens voor, die de zinnelijke begeerten reeds kan overwinnen, maar die toch nog gebonden is aan uiterlijke vormen.

De gids geeft uitleg over de afbeeldingen - rechts zijn een stukje restauratiewerken bezig

De wanden van de Borobudur hebben een totale lengte van 6 kilometer beeldhouwwerken in reliëf zien. Volgens geleerden staan de negen verdiepingen van het gebouw voor negen meditatie-oefeningen. Deze zijn nodig voor je naar het hoogste platform mag.

Op de eerste vier rechthoekige terrassen van de Borobudur vind je meer dan 1.500 reliëfs. Allemaal illustreren ze het leven van Boeddha.

Elk tafereel is tot in de details uitgewerkt.

Tenslotte bereiken we het derde deel Arupadhatu, de Sfeer van Vormeloosheid. Dit is de wereld van de goden. In deze wereld is alles volmaakt.

De Arupadhatu, die de 'Nirwana' of de 'Sunyata' voorstelt, is gesymboliseerd wordt door de drie cirkelvormige terrassen.

Op de drie hoger gelegen terrassen zijn meer dan 400 stoepa’s te zien. De terrassen zijn in de vorm van cirkel, waarmee symbolisch de oneindigheid van het leven mee wordt bedoeld.

In elke stoepa zit een Boeddhabeeld. Op de bovenste etages zijn 72 kleine stoepa’s neergezet. Die zijn gebouwd rondom één grote centrale stoepa. Deze grote staat symbool voor het Nirwana (of hiernamaals). Inclusief deze stoepa, is het gebouw in totaal 40 meter hoog. De pinakel van de centrale hoofd-stoepa is in vroegere tijden door bliksem getroffen en afgebroken.

Deze negen etages met afbeeldingen geven de weg weer die een boeddhist moet afleggen om in het hiernamaals (Nirwana) te komen.

De meeste bezoekers kunnen een gevoel van verlichting niet onderdrukken bij het betreden van deze drie open terrassen.

In de meeste stoepa's vind je een beeld van een mediterende Boeddha. De legende zegt: 'Wil je een wens doen, probeer dan de Boeddha in een van de stoepa's aan te raken. De man moet de hand van de Boeddha aanraken en de vrouw de hiel'. Die heb ik niet bereikt ; dat betekent geen wens, maar ik heb wel dankbaarheid dat we dit mogen bezoeken.

Er zijn een paar Boeddhabeelden in een open stoepa

We hebben ook een prachtig uitzicht (wel wat bewolkt).

Wie Borobudur kan bezoeken bij zonsopgang is nog een belevenis rijker. De heuvels rond Borobudur en het vele groen geven de tempel een bijzonder decor. De zon die een nieuwe dag aankondigt en de omgeving doen je genieten van een fantastisch mooi uitzicht. Het is er dan meestal niet zo heel druk en kun je wat foto's nemen zonder dat er standaard 10 andere toeristen opstaan. Bij helder weer heb je ook prachtig uitzicht op Mount Merapi (één van de grootste en meest actieve vulkanen in de regio).

Hou er wel rekening mee dat je voor het zien van de zonsopgang extra moet betalen.

Heb je geen mogelijkheid om de zonsopgang mee te maken, blijf dan tot de zonsondergang. Het is zeker zo mooi en natuurlijk ook heel bijzonder, als de lucht rood kleurt - vaak extra rood, door de vele smog in de lucht. Máár dan sta je echter niet alleen, want het is dan veelal opvallend druk.

De Borobudur gaat om 6.00 uur ’s morgens open. Inkomprijzen voor toeristen en Indonesiërs verschillen aanzienlijk. Bij de parkeerplaats zijn een aantal souvenirwinkeltjes.

We kijken nog eens achterom, volledig onder de indruk van deze grootse tempel.