Reis door de tijd in Arnhem - deel 6

In het Nederlands openluchtmuseum te Arnhem komt geschiedenis tot leven.

De tram rijdt verder door het grote domein van het openluchtmuseum en brengt ons nog naar de ...

Vlaamse schuur en boerderij, Etten-Leur (N.B)

Sinds de bouw in de 16de eeuw is de boerderij een paar keren verbouwd. In 1635 werd de Vlaamse schuur aan het bedrijf toegevoegd en het woongedeelte uitgebreid met een goeikamer. De goeikamer is van oorsprong de mooiste kamer van de boerderij. Hier werden vroeger de pastoor en dokter ontvangen voor een kop koffie.

de boerderij

de schuur

Deze boerderij en Vlaamse schuur maakten in de 18de en 19de eeuw deel uit van een gemengd bedrijf in het Brabantse Etten-Leur. Na 1873 is de boerderij verhuurd aan boerenarbeiders en een hovenier, die elk een deel van de woon- en bedrijfsruimten in gebruik namen. Rond 1900 telde de boerderij 22 inwoners. Vlakbij staat een bakhuisje waarin zij brood bakten. Vanwege het brandgevaar – de oven werd gestookt met takkenbossen – staat het bakhuisje los van de boerderij. In de schuur werden akkerbouwproducten opgeslagen. Het wordt een Vlaamse schuur genoemd, omdat dit type in Vlaanderen (de Belgische Kempen) veel voorkomt.

In het openluchtmuseum worden de boerderij en de schuur gebruikt voor educatieve doeleinden. Het Kindererf is één van de leukste plekken voor kinderen in het Openluchtmuseum.

De kinderen maken kennis met de karweitjes die vroeger heel gewoon waren op het erf : water pompen en de emmers dragen met jukken, wassen in de tobbe met een wasbord en een (nep)koe melken.

Boerderij/café, Budel (N.B.)

Deze Budelse boerderij groeide uit tot keuterbedrijf, waar akkerbouw en veeteelt elkaar aanvulden. Koeien en schapen stonden in de potstal, op een mengsel van stro en heideplaggen. Wanneer de mest van het vee zich hiermee vermengde, resulteerde dat in goede mest voor de schrale zandgronden.

Beugelbaan

Beugelen is een eeuwenoud balspel dat in een groot deel van Europa gespeeld werd. In Noord-Brabant en Limburg was beugelen tot omstreeks 1920 een geliefde volkssport. Bij de meeste herbergen en café’s was wel een beugelbaan. Vaak zorgde een overkapping ervoor dat ook op natte dagen het spel kon doorgaan. Beugelen wordt gespeeld met ballen van wel 5 kilo. Twee tot vier spelers nemen het tegen elkaar op. Het doel is om de bal met een houten palet (schleger’) van voren door de ring te slaan. De speler die als eerste een vooraf vastgesteld aantal punten heeft behaald, is de winnaar.

Brouwhuis, Ulvenhout (N.B.)

In brouwerij De Roskam brouwde de laatste bierbrouwer Henri Nooren tot in de jaren twintig van de vorige eeuw vooral bruin bier. Het bedrijf raakte in de vooroorlogse jaren in verval. In het oude brouwhuis is het productieproces van bier te zien. Het tentoonstellingspaviljoen (1995) toont de geschiedenis van bierbrouwen.

Bij de ingang van de droogoven (eest) werd de gekiemde gerst gedroogd tot mout.

Achter de brouwerij wordt op kleine schaal voortreffelijk bier gebrouwen. Met een beetje geluk tref je de brouwer zelf aan.

Arbeiderswoningen, Tilburg (N.B.)

Deze huisjes stonden ooit aan de Berkdijksestraat in Tilburg. Heel wat wevers- en arbeidersfamilies hebben hier, beslist niet altijd onder de meest gunstige omstandigheden, gewoond.

De arbeiderswoningen tonen een ontwikkeling in woonomstandigheden en hygiëne. Het eerste huis is ingericht anno 1870, een tijd waarin epidemische ziekten grote gevolgen kenden.

In het tweede huisje staat een kindersterfte rond 1910 centraal. Dit staat aan de voordeur, buiten.

Het derde huis geeft een beeld van de verantwoorde huishouding van de wijkzuster uit 1954. In het 4de huisje is er aandacht voor de kraamzorg in 1970.

Dorpsschooltje, Lhee, (Dr.)

Dit schooltje met een vloer van veldkeitjes stond in het buurtschap Lhee. Er werd alleen ’s winters les gegeven. Om het lokaal warm te houden, brachten leerlingen turf en plaggen voor het open vuur mee.

's Zomers ging niemand naar school : dan hielpen de kinderen-  meest afkomstig uit arme gezinnen - mee op het land. Elke schooldag begon met gebed en zang, daarna werd er gerekend, gelezen en geschreven.

Boerderij en puthuis, Krawinkel (L.)

De vorm van de gesloten hoeve ontstond door een reeks verbouwingen. Rond 1812 werd de langwerpige boerderij van Jean Lemmens en Juditte Geubs, naar rechts uitgebreid en omspannen. Zoon Mathieu, kuiper van beroep, bewoonde met zijn gezin het linkergedeelte. Rechts bevond zich het boerenbedrijf van schoonzoon Anton Lienaerts, die hier een nieuwe ingangspoort en binnenplaats realiseerde.

In de boerderij is een scène te zien van een Eerste Heilige communie in de 19de eeuw, een hoogtepunt in elk katholiek gezin.

Wegkapel, Margraten (L.)

Deze uit mergelsteen opgetrokken wegkapel stond ooit op een kruispunt van wegen, net buiten het Limburgse dorp Margraten. Nog altijd staan in deze provincie kruisbeelden en wegkapelletjes op markante punten zoals driesprongen en heuvels, of gewoon langs de weg of in het veld. Ze zijn gewijd aan Maria of een heilige. De oudste kapelletjes dateren uit de 15de en 16de eeuw.

Kruisgebouw, Wessem (L.)

Dit is het gebouw van de rooms-katholieke vereniging 'Het Groene Kruis' uit het Limburgse Wessem.

De landelijke vereniging voor wijkverpleging werd rond 1900 opgericht en had een belangrijke taak : de bestrijding van de hoge zuigelingensterfte en epidemische ziektes, zoals tuberculose. Nog geen 100 jaar geleden stierf een ongekend aantal baby’s, kinderen en volwassenen aan ziektes die tegenwoordig - dankzij inentingen en verbeterde hygiëne -  geen rol van betekenis meer spelen.

Amsterdamse Westerstraat

Twee hoge panden uit de Jordaan verbergen de restanten van drie 18de eeuwse arbeiderswoningen. De nauwe Pottenbakkersgang tussen de twee voorhuizen leidt naar deze ‘achterbuurt’. Van de vele sloppen die de Jordaan rijk was, is dit het laatst overgebleven exemplaar. De krotten tonen het leven in de Jordaan door de eeuwen heen.

De pottenbakkersgang is genoemd naar pottenbakkers die hier in de 17de eeuw werken. Dergelijk smalle stegen leiden naar woningen op achtererven, gebouwd voor arbeiders. Door overbevolking en armoede raken ze in de 19de eeuw verkrot. Aan de Pottenbakkersgang wonen omstreeks 1900 gezinnen in barre omstandigheden. Dit uniek erfgoed van de armoede vormt de harde realiteit achter de idylle van de gezellige Jordaan.

krotwoningen

foto’s Wim de Knegt: http://www.mokums.nl/openluchtmuseum_arnhem.html en http://www.studiolouter.nl

Op de kade stap je binnen in een postkantoor, een Turkenpension en een café. Komen en gaan in de Jordaan vormt de rode draad. Een serie filmportretten verbreden het thema van het komen en gaan in Nederland.

Maar wij waren 'net iets te laat' om dit deel van het museum nog te bezoeken. Héél erg jammer ... Vandaar dat bij deze uitleg foto's staan die ik van internet haalde!

Vooral tussen 1964 en 1967 komen veel Turkse arbeiders naar Nederland. deze voormalige behangzaak is in 1970 als gastpension in gebruik.

http://www.canonsociaalwerk.eu

Café Tante Stien (1974) is geïnspireerd op café de Koevoet, een kleine buurtkroeg uit de Lindenstraat. Tante Stien zwaait hier lange tijd de scepter.

Het (wijk)postkantoor (1957) is een druk knooppunt van communicatie en geldverkeer. In dit postkantoor vind je de sporen van de drie kerntaken van de PTT : Post Telegraaf Telefoon.

Wat wij ZEKER nog willen beleven is de (lucht)reis door het verleden. In het hoofdgebouw schuiven we aan om vanuit een bewegende stoel in HollandRama de reis mee te maken. In de bijzondere panoramazaal vligen we over het vroegere Nederland.

Onze laatste dag in Nederland zit er bijna op. We hebben in het openluchtmuseum héél veel moois, maar nog niet 'alles' gezien.

Er was onder andere nog:

Friesland : Stoomzuivelfabriek Freia, Veenwouden – Boerderij, Midlum – Kleine windwatermolen, Wouterswoude – Woudhuisje, Damwoude – kleine watermolen, Gorredijk – Pronkkamer, Hindeloopen ..

Noord-Holland : Rosmolen voor het gruttersbedrijf, Wormerveer – Vinkenbaanhuisje, Aerdenhout – Houtloods, Haarlem – Wasserij/blekerij, Overveen - Volendammer vissershut, Amsterdam-Noord ..

Groningen : Boerderij, Beerta – Daglonershut, Onstwedde ..

Drente : boerderij, Zeijen ..

Gelderland : Veluwse papiermolen ..

Zeeland : Nederlands hervormde kerk, ’s-Heerenhoek – werktuigenmagazijn, Goes – weegbrug met weeghuisje, Wolphaartsdijk ..

Overijssel : Herberg ‘De Hanekamp’, Zwolle – Urinoir, Deventer ..

Een doolhof – kruidentuin – groententuin – baroktuin - handboogschietbaan – spaarstation Dingenliefde – Indisch achtererf – drukkerij – oude cultuurgewassen ...

en nog zoveel meer ....

De vakantie zit erop en alleen een goede afsluiter kan het compleet maken. Onze laatste avond in Arnhem wordt een gezellig samen-zijn, een etentje bij de Chinees, en dat samen met onze plazilliaanse vriendin, de bekende Weltevree / Dora / Sylvia.

MOOIER KAN HET TOCH NIET?

In dit allerlaatste artikel in deze reeks nemen we geen definitief afscheid van Nederland ... maar een 'tot weerziens'.