Châteauneuf-du-Pape

Châteauneuf-du-Pape, het is een klein dorpje, omringd door beboste hellingen en op amper 20 km van Avignon. Het komt voor het eerst voor in de geschiedenis als vestigingsplaats van het buitenverblijf van de pausen van Avignon.

Begin van de 14de eeuw verhuisde Paus Clemens V met het pauselijke hof van Rome naar Avignon. Er werd al volop aan wijnbouw gedaan in die streek, en plaatselijke bisschoppen hadden dit altijd aangemoedigd. Het was niet alleen omdat ze miswijn nodig hadden. De geestelijken bleken in die tijd grote wijnliefhebbers te zijn. Wijn was vroeger een drank voor de adel en de clerus, het gewone volk dronk bier.

In 1316 werd Clemens V opgevolgd door Johannes XXII (1316-1334). Deze paus publiceerde zijn decreet, waarin hij aankondigde dat hij vanuit Avignon over de katholieke Kerk zou heersen. Dat is ondertussen 700 jaar geleden.

Paus Johannes XXII legde de basis voor de enclave. Dit jaar, in 2017 werd de lange geschiedenis van de pauselijke enclave in de Franse Provence met tal van manifestaties herdacht.

Het decreet gaf ook het startschot voor de bouw van zijn residentie in Chateauneuf-du-Pape. De Paus Johannes XXII liet hier een zomerpaleis bouwen. En hij zette zich in om de wijnbouw verder te verbeteren. Hij liet zijn eigen wijngaarden planten om in zijn eigen behoefte te voorzien. Onder zijn bewind raakten de plaatselijke wijnen bekend als 'de wijnen van de paus'. Hij stimuleerde de wijnbouw in het gebied vanuit zijn kasteel, waarnaar de wijn dan ook genoemd is. Dat de naam letterlijk 'nieuw kasteel van de paus' betekent, is geen toeval.

Het buitenverblijf werd tot een volwaardig kasteel verbouwd (1316 tot 1377). Dit was juist op tijd want in 1378 vindt in de katholieke kerk een scheiding plaats. De periode 1378-1417 noemt men het Westers schisma. Gedurende veertig jaar zijn er dan twee pausen. De concurrenten van de pausen van Rome, de zogenaamde tegenpausen, vestigen zich dan op dit kasteel in Châteauneuf-du-Pape.

De residentie werd in de 16de eeuw door de Hugenoten vernietigd, er bleven alleen nog ruïnes over, maar de pauselijke wijngaard groeide uit tot één van de bekendste wijngebieden ter wereld.

Het feit dat de naam Châteauneuf-du-Pape de aantrekkingskracht van de plaatselijke wijn vergroot, heeft ongetwijfeld een nog grotere rol gespeeld. Tot op de dag van vandaag is het nog altijd zo: de wijnen van Châteauneuf-du-Pape behoren tot die zeldzame wijnen die veel kracht en alcohol combineren met veel finesse. Vervolgens kreeg Châteauneuf-du-Pape in 1936 de eerste officiële 'AOC' - Appellation d'origine Contrôlée" in Frankrijk.

De wijnen

De wijn uit Châteauneuf-du-Pape heeft haar bijzondere smaak te danken aan het terroir en klimaat van de streek. Het is de droogste sector van de gehele Côtes du Rhône en de overheersende wind is de mistral. Het aantal uren zonneschijn bedraagt 2800 per jaar.

De grond is zeer rijk aan keien: grote, afgeronde rolkeien van kwarts vermengd met zandige rode klei. De stenen nemen overdag de warmte op van de zonnestralen en deze wordt ’s nachts afgegeven. Hierdoor is de temperatuur rond de druivenstruiken veel gelijkmatiger dan elders. Vanwege de stenen in de bodem is het lastig om nieuwe wijngaarden te planten, daarom vindt men er vaak zeer oude druivenstokken (30-70 jaar oud).

Er wordt in Châteauneuf-du-Pape 110.000 hectoliter wijn per jaar geproduceerd. Deze wijn behoort tot één van de 6 Cru’s in het zuiden, naast Gigondas, Vacqueras, Beaumes-de-Venise, Tavel en Lirac.

De fles alleen al is welsprekend, want ze draagt in reliëf op het glas, het pauselijk wapen van de stad Avignon: twee gekruiste sleutels, die van Sint-Pieter.

Overal in de stad zien we mooie flessen met het pauselijke wapen op de buitenkant en lang houdbare wijn erin. De wijnverkopers zijn iets gereserveerder en minder loyaal bij proeverijtjes dan anders. Maar iedereen is het erover eens dat Châteauneuf-du-Pape een klasse op zichzelf is die deze houding rechtvaardigt, zowel de wijn als het dorp.

Wij bezoeken een 'cave' en proeven van het goddelijk vocht. Momenteel liggen er flessen Châteauneuf-du-Pape in onze kelder te rusten. We laten ze nog een tijd liggen en hopen er, samen met onze kinderen, van te genieten.

De warmte zindert in de lucht boven de terracotta-kleurige daken van de goed onderhouden huizen in dit nette dorp. De wijn is een klasse apart en behoorlijk verwaand, het dorp daarentegen eenvoudig en de bevolking joviaal. In het vroege voorjaar zit men in cafés met een glas van deze goede wijn. De zon schijnt al vanaf maart en het is wel duidelijk dat Châteauneuf-du-Pape voornamelijk een wijnstad is.

De 7 opeenvolgende pausen stimuleerden de wijnproductie en vergrootten het wijngebied. De strenge productievoorwaarden vormen deels de basis voor de latere AOC wetgeving. Châteauneuf-du-Pape is dus geklasseerd als AOC voor rode en witte wijnen. Enkele voorwaarden hiervoor zijn:

  • een duidelijk afgebakend gebied
  • Het alcoholpercentage moet minstens 12,5% bedragen.
  • Traditioneel worden 13 druivenrassen toegestaan (8 blauwe en 5 witte)
  • De opbrengst mag maximaal 35 hectoliter per hectare opleveren.
  • De druiven mogen alleen met de hand geoogst worden.