Guernica, stadje in Baskenland

Bij het horen van de naam Guernica, denk ik aan het beroemde schilderij van Pablo Picasso. Het stadje Guernica was de inspiratiebron voor zijn wereldbekende werk.

Guernica is wereldberoemd geworden, maar dan wel op een bijzonder tragische wijze. Op 26 april 1937, tijdens de Spaanse Burgeroorlog, gooiden vliegtuigen van het Duitse Legion Condor, in opdracht van Franco hun bommen af op het strategisch onbelangrijke Guernica. Ze deden dit om de Basken in hun hart te treffen : Guernica staat namelijk symbool voor hun diep gewortelde vrijheidsliefde. De Spaanse nationalisten waren namelijk fel tegen elke roep om onafhankelijkheid van de Basken of Catalanen.

Op die bewuste dag was er de wekelijkse markt waar boeren uit de omgeving hun producten verkochten. Plotseling werden de kerkklokken geluid om te waarschuwen voor een luchtaanval. De aanwezigen vluchtten naar de dichtstbijzijnde schuilkelders. Maar veel schuilplaatsen waren niet bestand tegen het grote aantal bommen. Massa's mensen vluchtten naar velden rondom de stad, maar er werd geschoten op vluchtende mannen, vrouwen en kinderen. Het was het eerste bombardement op burgers in Europa, een bombardement, dat drie uur duurde.

Er vielen meer dan 2000 doden. Hele families werden begraven in hun woningen en schuilkelders. Brandende koeien, schapen en paarden renden in paniek rond tot ze stierven.

Geen enkele Bask kan dit weerzinwekkende experiment aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog vergeten, al doet men alle moeite om de herinnering aan de tragedie te verdringen. Pablo Picasso gaf uiting aan zijn gevoelens door het voorval vast te leggen op wat zijn beroemdste schilderij zou worden ‘De Guernica’.

Het schilderij was duidelijk anti-oorlog en Pablo heeft bewust afgezien van schoonheid om chaos, lijden en dood te laten zien. Het werk groeide uit tot monument en hielp de Spaanse burgeroorlog onder de aandacht te brengen van de rest van de wereld.

Het schilderij hangt nu – achter dik beschermd glas, omdat het nog steeds emoties oproept – in het Reina Sofia museum te Madrid.

Toen ik in 2011 in Madrid was, had ik geen geluk. Door de grote mensenmassa kon ik onmogelijk het schilderij op de lens krijgen. We konden amper door de ingang naar de zaal, er stonden toezichters en we moesten veel afstand houden (foto onder).

Met de telelens kon ik toch enkele details van dichtbij nemen.

Guernica werd het symbool tegen opkomend fascisme, het doek reisde door Europa en de Verenigde Staten om mensen bewust te maken van dictatuur en onderdrukking.
Er bestaat een anekdote over Picasso in Parijs, waar hij in die tijd woonde, dat in 1940 door de Duitsers werd bezet. Daar kreeg hij in zijn atelier bezoek van enkele Duitse officieren. Die wezen op een groot, somber doek in grijstinten: 'Guernica'. "Haben Sie das gemacht?", vroegen ze de schilder. "Nein, Sie", antwoordde Picasso.

Wie uitgebreid wil lezen over die geschiedenis kan dat via volgende link :

http://www.npogeschiedenis.nl/andere-tijden/afleveringen/2006-2007/Guernica.html

De Arbol de Guernica

Onder de oude eik, in het hart van het stadje, kwamen van in de middeleeuwen tot 1876, de 51 dorpshoofden van Biscaye bijeen om te vergaderen. Ze zweerden er trouw aan de landheer en bespraken hun rechten. Omgekeerd beloofde de landheer bij zijn bezoeken deze te zullen eerbiedigen.

Die boom is er niet meer, resten van de eik worden bewaard in de gebouwen van het Baskische parlement. Maar er is een jongere versie ontstaan, zodat de symboliek kan voortgezet worden.

We gaan naar het parkje bij de hoofdweg, waarlangs het verkeer door het stadje raast. Het park is rondom omheind en we kunnen niet naar binnen.

Hier staat het classicistische Casa de Juntas, het Huis van Afgevaardigden , dat voor de Basken in hoge mate de vrijheid symboliseert. Maar hét merkteken van die vrijheid is de tronk van de eeuwenoude eik, beschut door een tempeltje.

Door het hekken, kon ik toch enkele foto's nemen. Deze boom is hét symbool van de Baskische vrijheden

Pas in 1979, toen Baskenland zich een grote mate van autonomie had verworven, werden de vergaderingen hervat. Opnieuw bestaat het college uit 51 afgevaardigden. Samen met ‘de boom van Guernica’ is dat een van de levende en actieve symbolen van het Baskische volk.

Als een ding duidelijk wordt uit het bezoek dan is het wel hoe sterk de Basken gehecht zijn aan voorrechten en hoe moeilijk ze het vinden om zich te onderwerpen aan een centraal gezag. De stad is een van de oudste en belangrijkste culturele en politieke centra van de Basken.

Volgende tekst vond ik in de reisgids 'Capitool' :

'Eeuwenlang vergaderden de Baskische leiders om de een eikenboom op een heuvel in Guernica. In de tuin van het Casa de Juntas bevindt zich in een paviljoen, onder strenge bewaking, de versteende stam van de Gernikako Arbola, de oudste van de eikenbomen die hier bewaard zijn gebleven. De stam symboliseert de oeroude wortels van het Baskisch volk. De boom was al ruim 300 jaar oud toen hij in 1860 uitdroogde. Alle eiken die nu op deze plek staan zijn uitgegroeid uit eikels van de originele eikenboom, de jongste in februari 2005.'

We wandelen verder naar het plein.

Hier bevindt zich het Museo de la Paz. Het is gewijd aan het drama, aan andere verwoeste steden en aan vredesvraagstukken.

Aan de linkerkant zien we het stadhuis van Guernica.

Foto onder: het Euskal Herria museum

En op de foto hieronder zien we in de linkerhoek, achter het plein, de kerk van Santa Maria.

Guernica is een mooi stadje.

We zijn klaar voor onze laatste autorit. In Bilbao zullen we de huurauto afleveren, we blijven er nog 2 dagen om de stad te bezoeken, eer we terugkeren naar België.