Koptisch Caïro, oudste deel van de stad

Aan de oevers van de Nijl, kijkt het district oud-Caïro terug op bijna 2000 jaar geschiedenis. Naar Egyptische maatstaven is Cairo een jonge stad. Maar net buiten het centrum lijken we in een compleet andere wereld te komen.

Dit oudste deel van de stad wordt Koptisch Caïro of ‘Masr al Qadima’ genoemd. Het ontwikkelde zich rond de vesting Babylon.

Volgens de overlevering werd het eerste fort gebouwd door de Perzen rond de 6de eeuw vr. Chr. en bevond het zich op de rotsen langs de rivier. Toen de Romeinen Egypte hadden bezet, gebruikten ze het fort voor een tijdje. Door problemen met de waterlevering werd het fort later door Keizer Trajanus op de huidige plaats gebouwd en dus dichter bij de rivier. Het bevat ook typische Romeinse kenmerken, zoals het rood en wit gestreepte metselwerk.

Binnen de vestiging van het fort Babylon bevindt zich het Koptisch museum, een klooster en een aantal kerken. In de loop der jaren werden hier ruim 20 kerken gebouwd waarvan er tegenwoordig nog vijf van overeind zijn gebleven. Het loont dan ook zeker en vast de moeite om een uitstap te plannen in dit oude gedeelte van de hoofdstad.

In de tuin van het Koptisch museum zien we de resten van de muren, poorten en torens van de Romeinse vesting Babylon. Trappen voeren enkele meters omlaag naar de fundamenten.

Binnen de muren is er een oase van rust en oude heilige plaatsen. Een van de Koptische kerken is de 5de eeuwse St. Sergius kerk.

Volgens de legende zou deze kerk gebouwd zijn op de plek waar de herberg stond waar Jozef, Maria en Jezus  verbleven na de vlucht uit Bethlehem. Onder de kerk bevindt zich een crypte, een ondergrondse grafkelder. Hier zou  de Heilige Familie een maand gewoond hebben (in een rots onder het altaar) toen ze voor Herodes naar Egypte moesten vluchten.

Het gebied groeide uit tot middelpunt van het inheemse christendom en is nog steeds het hart van Caïro’s koptische gemeenschap.

We wandelen door smalle steegjes, kleine binnenplaatsen, langs een aantal Koptische kerken,  de allereerste moskee en een synagoge.

Tari (met de handtas) is geen onbekende hier. Het is mooi om te zien, hoe iedereen onze gids kent en een praatje slaat. Haar vriendelijke lach siert haar en haar grote kennis van Caïro en de deskundige uitleg is voor ons een waar plezier.

De hangende kerk

Op een van de oude Romeinse vestingtorens werd de Hangende kerk (Al Muallaqa in het Arabisch) gebouwd. Deze oudste kerk van Oud-Caïro is gewijd aan de Heilige Maagd Maria en werd gebouwd rond het jaar 300. Ze werd verwoest in de 9de eeuw en daarna herbouwd.

De kerk was van de 11de tot de 14de eeuw de zetel van de Koptische patriarch.

De Hangende Kerk dankt zijn naam aan het feit dat zijn fundamenten rusten op de bastions van het oude Romeinse fort Babylon. De kerk is boven de waterpoort gebouwd.

De ingang maakt al een betoverende indruk : de barokke gevel met de brede trap rijst boven een palmentuin uit. Over een langwerpige voorhof, met planten en bloemen in potten komen we bij de hoge trap. Vandaar kunnen we naar het voorportaal klimmen, dat gedragen wordt door vier slanke witte zuilen. Daarboven verheffen zich de twee open torens met een kruis op de koepels.

We betreden de 29 trappen en links zien we de heilige Maagd.

 Bovenin de hal zien we - door een glazen plaat in de vloer - dat de kerk inderdaad als een brug boven de waterpoort loopt.

Het buitenste portaal is versierd met geglazuurde tegels met geometrische patronen, daterend uit de 11de eeuw. We gaan de kerk binnen ...

Dit is een totaal ander interieur dan de moskeeën. De ruimte van de kerk is verdeeld door drie arcaden van oude, witte marmeren zuilen tussen middenschip en zijbeuken (= grote zuilen achteraan)

Onder het houten tongewelf worden priesterkoor en schip der gelovigen gescheiden door een iconenwand. Over de gehele kerkbreedte is een lange rij van kleine iconen aangebracht, waaronder vele ruiterheiligen, zoals de heilige Mercurius, Joris en Theodorus. De iconen zijn versierd met houtsnijwerk en ronde figuren van heel dunne ivoorplaatjes (zie bovenste deel van foto hieronder)

Tari legt ons uit dat, zoals in andere Koptische kerken, de altaarruimte zich opsplitst in drie kapelnissen.

Het middengedeelte draagt een rij van zeven grote iconen: Christus in het midden, geflankeerd door Maria en Johannes, daarnaast Gabriël en Michaël en aan de buitenkant Petrus en Paulus.

Het linkse altaar is voor Sint-Joris en het rechtse is voor Johannes de Doper

Tot mijn spijt moet ik melden dat de iconen van voormelde heiligen niet overal op de foto's staan.

We zijn vol bewondering voor de mooie iconostase die het hoofdaltaar afschermt. Die is gemaakt van cederhout en ingelegd met fijne stukjes ivoor. Tari verzekert ons dat dit de mooiste Egyptisce iconostase is (hierboven)

deze iconostase bevindt zich in het linkse altaar

en deze foto wil ik ook met jullie delen (omdat ik het zo mooi vind)

Maar dat is niet alles: Tari gaat met ons naar de marmeren ‘ambon’ (primitieve preekstoel) uit de 11de eeuw en het is daarmee de oudste van Egypte. Hij wordt gedragen door 13 delicate, gedraaide of geribde zuiltjes die Jezus en de twaalf apostelen symboliseren.

Tari vraagt ons of er enig vermoeden is waarom er één ‘zwarte’ zuil tussen staat (links achteraan op de foto). Ik weet toch nog iets uit de godsdienstlessen en hoop het juiste antwoord geven : de zwarte zuil symboliseert  Judas, de verrader – de zwarte zuil = rechts, achteraan

De twee buitenste zuilen (grijsachtig, gevlamd) bij de preekstoel symboliseren de evangelisten Marcus en Lucas.

De lage vensters in de stemmige kapellen aan de rechterzijde van het priesterkoor hebben glas-in-loodramen met een opvallend warme kleur. De kapel is gewijd aan de Ethiopische Takla Hajmanot, één van de bekende koptische heiligen uit de 13de eeuw. De doopvont staat rechts vooraan ; de kapel is klein en het is er zó druk dat foto’s nemen bijna niet mogelijk is.

We krijgen van Tari de nodige tijd om alles te bezichtigen. Zij vertelt ook over de kopten zelf, maar meer hierover in ...  volgend deel.